افراد واقعا خلاق چه ویژگی‌های رفتاری مشترکی دارند؟

آیا می دانید خلاقیت چه معنایی دارد؟ افراد خلاق چه خصوصیات مشترکی دارند؟ شاید تصور کنید خلاقیت ویژگی‌ای است که در هر فردی در دوران کودکی و نوجوانی بروز می کند، اما در سنین بزرگ‌سالی از دست می رود. برخی دیگر باور دارند خلاقیت ویژگی‌ای است که تنها در افراد کمی دیده می شود و بقیه قادر به کسب آن نیستند. عده‌ای می گویند تمام افراد خلاقیت دارند و تنها باید آن را رشد دهند. در ادامه با تاب روان همراه باشید تا چندین خصوصیت افراد خلاق را بیان کنیم.

برخی افراد دارای شخصیتی پایدار با تفکر خلاقانه هستند، اما شاید این ویژگی برحسب موقعیت و زمان تغییر کند. گاهی به طور اتفاقی با عوامل انگیزشی و ایده‌های ناب مواجه می شویم. تفکر خلاق نیازمند شناخت بسیار پیچیده‌ای است، اما با این حال جدا از روند اندیشیدن عمل می کند.

تحقیقات انجام شده در علم اعصاب، تصویر بسیار پیچیده‌ای از خلاقیت ارائه می دهد. در این راستا دانشمندان می گویند، خلاقیت چیزی بیش از تفاوت راست مغز و چپ مغز بودن است. همان طور که می دانید، راست مغز بودن به معنای احساساتی و خلاق بودن و چپ مغز بودن به معنای منطقی و دقیق بودن است.

اگر بخواهیم به این موضوع از دید روانشناسی نگاه کنیم، شخصیت‌های خلاق را به سختی می توان مشخص کرد؛ زیرا این افراد شخصیتی پیچیده دارند و در بیشتر اوقات از عادت‌های همیشگی و روزمرگی‌ها دوری می کنند. مطالعات نشان می دهد خلاقیت نیازمند به هم پیوستن چند ویژگی، رفتار و تأثیرات اجتماعی روی یک فرد است.

دکتر “اسکات بَری کافمَن” (Scott Barry Kaufman)، مدیر سازمان قوه‌ی تخیل در دانشگاه پِنسیلوانیا، در مصاحبه با نشریه‌ی “هافینگتن پُست ” می گوید: “افراد خلاق به سختی می توانند خود را بشناسند، زیرا ویژگی‌های افراد خلاق بسیار پیچیده‌تر از افراد غیر خلاق است. در افراد خلاق اغلب چیزهایی که بیشتر به چشم می آید تناقضات شخصیتی این افراد است. آن‌ها معمولاً افکار پریشان‌تری دارند.”

برای رفع ابهام باید بدانید افراد بسیار خلاق دارای ویژگی‌ها و رفتارهای مشترک هستند. در ادامه 18 کاری که افراد خلاق به روش‌های متفاوت انجام می دهند را معرفی خواهیم کرد.

افراد خلاق مدام خیال‌پردازی می‌کنند
افراد خلاق باور دارند خیال پردازی به هیچ عنوان وقت تلف کردن نیست. به عقیده‌ی کافمن و “ربه کا ال. مک میلان” (Rebecca L. McMillan)، روان شناس که با همکاری با هم مقاله‌ی “قصیده‌ای در وصف خیال پردازیِ مثبت و سازنده” را نوشته‌اند، خیال پردازی می تواند سبب ایجاد تفکر خلاقانه شود. البته می دانیم خیلی از ایده‌ها به طور اتفاقی و وقتی ذهنمان جایی دیگر بوده، بیان شده‌اند.

تحقیقی در سال 2012 میلادی انجام شده که نشان می دهد خیال پردازی نشانه‌ی درگیری شدید ذهنی است. عصب شناسان می گویند روندهای ذهنی درگیر در خیال پردازی، با روندهای ذهنی درگیر در تخیل و خلاقیت یکسان است.

افراد خلاق همه چیز را می‌بینند
افراد خلاق همیشه و در هر موقعیتی فرصت‌ها را در می یابند و مدام به دنبال جمع آوری اطلاعات هستند که به آن‌ها در تفکر خلاقانه کمک می کند. “هِنری جِیمز” (Henry James)، نویسنده‌ی آمریکایی، می گوید، نویسنده واقعی کسی است که هیچ چیز از نظرش پنهان نمی ماند.

“جوآن دیدی یِن” (Joan Didion)، نویسنده‌ی آمریکایی، همیشه دفترچه یادداشتی همراه خود داشت تا تمام اتفاقات پیرامونش را بنویسد. او از تمام مشاهدات خود برای شناخت بهتر تناقضات و پیچیدگی‌های ذهنش استفاده می کرد.

دیدی یِن در مقاله‌ی “پیرامون همراه داشتن دفترچه ” (On Keeping A Notebook) نوشت: “دفترچه یادداشت‌ها بسیار مفید هستند، زیرا هر چقدر دقیق و موشکافانه اتفاقات اطرافمان را ضبط کنیم، باز هم ممکن است برخی چیزها را از یاد ببریم. این دفترچه برای استفاده‌ی عمومی به کار نمی رود که تنها شامل تفکرات و حرف‌های دلنشین و قابل احترام باشد. بلکه درباره چیزی خصوصی حرف می زنیم، درباره رشته افکار بسیار کوچک که در همان وهله اول به کار نمی آیند، اما همین بخش‌های کوچک از رشته افکار برای فرد موردنظر دارای معنا و مفهوم است.”

افراد خلاق وقتی کار می‌کنند که بهره‌وری بیشتری دارند
خیلی از افراد خلاق کارهای مهم خود را صبح خیلی زود یا آخر شب انجام می دهند. “ولادیمیر نابوکوف” (Vladimir Nabokov)، رمان نویس روس-آمریکایی، وقتی از خواب بیدار می شد، در حدود ساعت 6 تا 7 صبح، به سرعت به سراغ نوشتن می رفت. “فرانک لوید رایت” (Frank Lloyd Wright)، طراح و آرشیتکت آمریکایی، ساعت 3 یا 4 صبح از خواب بیدار می شد و بعد از چند ساعت کار کردن دوباره می خوابید. افراد خلاق می دانند در چه ساعتی از روز ذهنشان عملکرد بهتری دارد و برنامه خود را مطابق با همان تنظیم می کنند.

افراد خلاق زمان‌هایی را در تنهایی سپری می‌کنند
“رولو مِی” (Rollo May)، روانشناس آمریکایی می گوید: “برای بروز تفکر خلاقانه، باید بتوانید از زمان تنهایی خود بیشترین استفاده را ببرید و بر ترس از تنها بودن غلبه کنید.”

معمولاً افراد خلاق و هنرمندان را افرادی منزوی می دانیم، غافل از این که تنهایی می تواند سبب بروز تفکر خلاقانه و خلق بهترین کارها شود. پس بهتر است زمانی را به تنها بودن اختصاص دهیم تا ذهنمان امکان پرسه زدن داشته باشد.

او معتقد است: “باید با ندای درونتان ارتباط برقرار کنید تا قادر به بیان آن شوید. وقتی در تنهایی درباره خودتان تأمل نکنید و با خودتان تماس نداشته باشید، پیدا کردن ندای خلاق درونتان سخت خواهد بود.”

افراد خلاق از سختی‌های زندگی به نفع خود استفاده می‌کنند
خیلی از داستان‌ها و آهنگ‌های تمثیلی از سختی‌ها و رنج‌های فراوان الهام گرفته شده‌اند، از این سختی و دل‌شکستگی‌ها می توان برای خلق آثار هنری بزرگ استفاده کرد. یکی از شاخه‌های جدید روان شناسی با نام “شکوفایی پساحادثه ای” (post-traumatic growth)، می گوید هر فردی می تواند از سختی‌ها و اتفاقات زندگی خود در جهت رشد و شکوفایی خلاقانه استفاده کند. تحقیقات نشان می دهد حوادث زندگی به مردم کمک می کند تا در زمینه‌هایی چون ارتباطات بین فردی، معنویت، قدر دانستن زندگی، پیدا کردن فرصت‌های جدید، خلاقیت و … رشد کنند.

کافمن می گوید: “خیلی از افراد می توانند از این موضوع به عنوان سوخت محرک استفاده کنند که برای رسیدن به دیدگاه متفاوت از واقعیت، نیاز دارند. معمولاً دیدگاه آن‌ها نسبت به زندگی، به عنوان جایی امن، در مقطعی از زمان، در هم شکسته و این مسئله سبب شده تا یک قدم به عقب بردارند و با نگرشی جدید به دنیای پیرامون خود نگاه کنند. زاویه دید جدید سبب بروز خلاقیت می شود.”

افراد خلاق به دنبال کسب تجربیات جدید هستند
افراد خلاق دوست دارند خود را همواره در معرض تجربیات، احساسات و شرایط ذهنی جدید قرار دهند و این مسئله سبب بروز نتایج خلاقانه می شود.

کافمن می گوید: “استفاده از تجربیات تازه همیشه اصلی‌ترین نشانه نتایج خلاقانه است. شاید این مسئله جنبه‌های مختلفی داشته باشد، اما تمام آن‌ها به هم مرتبط هستند: کنجکاوی، دنباله روی هیجان، قبول هیجانات و پذیرا بودن نسبت به تخیلات. آنچه تمام این‌ها را در بر می گیرد، محرکی برای کشف شناختی و رفتاری جهان است، هم در دنیای درون و هم دنیای بیرون.”

افراد خلاق گاهی شکست می‌خورند
کافمن می گوید: “تحمل شکست، برای موفقیت در خلاقیت نیاز است.” معمولاً کارهای خلاقانه بعد از شکست‌های متوالی انجام می شود تا در نهایت چیزی به دست آید که ماندگار باشد. به همین خاطر افراد خلاق، آن‌هایی که به موفقیت رسیده‌اند، یاد گرفته‌اند خیلی به شکست‌های خود اهمیت ندهند.

“استیوِن کاتلِر” (Steven Kotler)، نویسنده‌ی سایت “فوربس”، در مقاله‌ای با عنوان “انیشتین، نابغه‌ی خلاق” می گوید: “همیشه افراد خلاق شکست می خورند و موفق‌ترین شان بیشتر از همه شکست می خورند.”

افراد خلاق سؤالات بزرگی دارند
افراد خلاق بسیار کنجکاو هستند. آن‌ها همیشه حس کنجکاوی خود را حفظ می کنند و می خواهند در زندگی انتخاب کنند. این افراد از طریق مکالمه و پرسه زنی ذهن، به دنیای پیرامونشان نگاه می کنند و می خواهند بدانند چرا دنیا این گونه است.

افراد خلاق با مردم معاشرت دارند
این افراد درباره اتفاقات پیرامون و زندگی دیگران کنجکاو هستند و می خواهند مردم را ببینند و حتی ممکن است ایده‌های ناب خود را از این راه به دست آورند.

کافمن می گوید: “تمام عمر مارسل پروست صرف کنجکاوی و مردم نگری شد. او تمام مشاهدات خود را می نوشت و در نهایت تمام یادداشت‌های او وارد کتاب‌هایش شد. خیلی از نویسندگان، به مردم نگری اهمیت می دهند و تعریف دقیقی از طبیعت انسان دارند.”

افراد خلاق ریسک‌پذیر هستند
ریسک پذیری بخشی از انجام کارهای خلاقانه است. خیلی از افراد خلاق با ریسک کردن در جنبه‌های مختلف زندگی خود به رشد و پیشرفت می رسند.

استیون کاتلر در فوربس نوشت: “ارتباط عمیق و معناداری میان خلاقیت و ریسک کردن وجود دارد، اما در بیشتر مواقع این موضوع نادیده گرفته می شود. خلاقیت، عمل خلق چیزی از هیچ است و باید تمام کارهایی که در مرحله‌ی اول بنا بر تخیل خود در پیش گرفته‌ایم، را بیان کنیم. معمولاً زمان، پول و آبروی از دست رفته از پیامدهای خلاقیت نافرجام است. “

افراد خلاق به دنبال فرصتی برای بیان خودشان هستند
“فِرِدریش ویلهِلم نیچه” (Friedrich Wilhelm Nietzsche)، فیلسوف مشهور آلمانی، باور دارد باید زندگی و دنیا را به چشم یک اثرهنری نگریست. افراد خلاق چنین نگرشی دارند و همیشه به دنبال فرصتی برای بیان خودشان در زندگی روزمره هستند.

کافمن در این باره می گوید: “خلاقیت چیزی بیش از بیان فردی نیازها، آرزوها و ویژگی‌های خودتان نیست.”

افراد خلاق علاقه‌مندی‌های خود را دنبال می‌کنند
افراد خلاق به طور ذاتی انگیزه دارند. انگیزه درونی آن‌ها برای عمل کردن، از میل درونی‌شان نشاءت می گیرد. روانشناسان می گویند افراد خلاق از انجام کارهای چالش برانگیز انرژی می گیرند که از نشانه‌های انگیزش ذاتی است. مطالعات نشان می دهد فکر کردن به دلایل اصلی برای انجام یک کار، برای تقویت خلاقیت کافی است.

“ام.اِی. کالینز” و “تِرزا ام. آمابیل” در کتابی با نام “راهنمای خلاقیت” نوشت: “افراد خلاق به دنبال ریسک‌ها و مسائل چالش برانگیز می روند و با علاقه با آن‌ها برخورد می کنند، بدین ترتیب حسی از قدرتمند بودن ناشی از توانایی استفاده از استعدادهایشان را تجربه می کنند.”

افراد خلاق از محدوده‌ی ذهنی خود بیرون می‌روند
کافمن می گوید خیال پردازی به ما کمک می کند تا دیدگاه‌های رایج خود را رها کنیم و روش‌های مؤثر اندیشیدن را پیدا کنیم که می تواند از فواید مهم کار خلاقانه باشد.

کافمن معتقد است: “خیال پردازی به ما کمک می کند تا زمان حال را رها کنیم. شبکه‌ی مغزی که با خیال پردازی مرتبط است، همان شبکه مغزی‌ای است که با نظریه‌ی ذهن (theory of mind) مرتبط است. می خواهم اسم آن را “شبکه‌ی مغزی تخیل ” بگذارم. این شبکه به شما امکان می دهد تا آینده‌تان را تجسم کنید، اما این فرصت را فراهم می کند که تصور کنید دیگران به چه چیزی فکر می کنند.”

افراد خلاق در کارهایشان غوطه‌ور می‌شوند
افراد خلاق می دانند وقتی در حال نوشتن، نقاشی کردن و هر کاری هستند، احساس “غوطه‌ور شدن” در کارشان را دارند که به آن‌ها کمک می کند در بالاترین سطح از توانایی‌های خود اثری خلق کنند. “تچان” (flow) حالتی روانی است که در آن فرد از تفکر خودآگاه فراتر می رود و به نهایت تمرکز و آرامش می رسد. وقتی فردی در این حالت است، نسبت به هر حواس پرتی و فشاری که مانع از عملکرد درست شود، ایمن خواهد بود.

پس وقتی در این شرایط قرار می گیرید که کاری را انجام دهید که هم در آن مهارت دارید، هم از آن لذت می برید و هم شما را به چالش وا می دارد.

کافمن می گوید: “افراد خلاق هر آنچه دوست دارند را پیدا کرده و به مهارتی رسیده‌اند که بتوانند در کارهایشان غوطه‌ور شوند و به حالت تچان برسند. حالت تچان نیازمند تطابق میان مهارت‌های شما با کار یا فعالیتی است که مشغول آن هستید.”

افراد خلاق همه چیز را زیبا می‌بینند
افراد خلاق تفکراتی مثبت دارند و از این که اطرافشان را پر از خوبی و زیبایی کنند، لذت می برند. تحقیقی در مجله “روان شناسیِ زیبایی شناسی، خلاقیت و هنر” چاپ شده که نشان می دهد موسیقی دان ها، حساسیت و پاسخ گویی بالایی نسبت به زیباییِ هنری دارند.

افراد خلاق نقاط را به هم متصل می‌کنند
افراد خلاق می توانند فرصت‌هایی که دیگران قادر به درک آن نیستند را ببینند، این همان چیزی است که میان افراد خلاق با دیگران تمایز ایجاد می کند. خیلی از نویسندگان و هنرمندان می گویند خلاقیت توانایی متصل کردن نقطه‌هایی به یکدیگر است که دیگران هیچ وقت به فکر وصل کردن آن‌ها به هم نیستند.

استیو جابز می گوید: “وقتی از افراد خلاق می پرسید چطور این کار را انجام داده‌اید، احساس گناه می کنند چون کاری انجام نداده‌اند، بلکه چیزهایی را دیده‌اند که بعد از مدتی به نظرشان واضح و روشن آمده است، در واقع آن‌ها موفق شده‌اند تجربیاتشان را به هم متصل کنند و چیزهای جدید بسازند.”

افراد خلاق همواره چیزهایی را تغییر می‌دهند
کافمن می گوید تجربیات مختلف، بیش از هر چیزی، برای خلاقیت نیاز است. افراد خلاق می خواهند هر چیزی را تغییر دهند و به تجربیات جدید برسند. آن‌ها از هر چیزی که زندگی را برایشان یکنواخت و تکراری می کند، دوری می کنند. کافمن معتقد است، افراد خلاق تنوع زیادی در تجربیاتشان دارند.

افراد خلاق برای تمرکز حواس خود وقت صرف می‌کنند
افراد خلاق به ارزش ذهن متمرکز و شفاف پی برده‌اند. خیلی از افراد موفق، کارآفرینان، هنرمندان، نویسندگان و کسانی که کارهای خلاقانه انجام می دهند، از مدیتیشن به عنوان راهی برای داشتن ذهن خلاقانه استفاده می کنند.

مطالعات نشان می‌دهد تمرکز حواس می‌تواند قدرت مغز را تقویت کند. محققان آلمانی در سال 2012 میلادی اعلام کردند تمرینات مدیتیشن می تواند تفکر خلاق را ارتقا دهد. تمرکز حواس با تقویت حافظه، تقویت سلامت عاطفی، کاهش استرس و بهبود شفافیت روانی به دست می‌آید که تمام آن‌ها سبب بهبود تفکر خلاق می‌شود.

منبع: یوکن