توسط 
هر انسانی احساسات خود را از طریق زبان، صدا، زبان بدن و حالت چهره نشان می‌دهد. البته زبان و فرهنگ فرد بر نحوه‌ی بیان احساسات موثر است. با این حال، تمام انسان‌ها احساسات مشابهی را تجربه می‌کنند. توانایی فرد در درک احساس دیگران و واکنشی که در قبال آن نشان می‌دهید «هوش هیجانی» نامیده می‌شود. با تقویت هوش هیجانی می‌توانید از احساسات خود و دیگران مطلع شوید. در ادامه با تاب روان همراه باشید تا راهکارهای کاملا موثری را برای درک احساسات دیگران معرفی کنیم.
راهکار اول: تحلیل احساس دیگران
تمام احساسات مثبت و منفی را بشناسید
شش احساس مشترک در تمام انسان‌ها وجود دارد: شادی، ترس، تعجب، خشم، ناراحتی و تنفر. این شش احساس به دو دسته مثبت (شادی و تعجب) و منفی (خشم، ترس، ناراحتی و تنفر) تقسیم می‌شوند. برای شناخت و درک این احساسات باید با رفتارهای ناشی از آن‌ها آشنا شوید.
احساسات مثبت(شادی، تعجب، مهربانی، عشق، شجاعت، اعتماد به نفس، همدردی و…) باعث می‌شود استرس کاهش یابد، روحیه بهتر شود و بر میزان حافظه و هوشیاری نیز افزوده شود. در مقابل، احساسات منفی میزان استرس بدن را افزایش می‌دهند، به ما کمک می‌کنند خطر را تشخیص دهیم و موقعیت‌های تنش‌زا را پشت سر بگذاریم. از احساسات منفی می‌توان به ناراحتی، ترس، تنفر، خشم و… اشاره کرد.
آمیگدال و کورتکس پیش‌پیشانی دو بخش مهم مغز هستند که وظیفه‌شان ابراز عواطف و درک آن‌هاست. اگر یکی از این بخش‌ها دچار آسیب شود فرد نمی‌تواند احساسات خود و دیگران را درک کند.
به حالت چشم و دهان طرف مقابل دقت کنید
اغلب افراد احساسات خود را از طریق چشم‌ها یا دهان نشان می‌دهند. البته این مساله به فرهنگ و محل زندگی فرد بستگی دارد و افراد در هر فرهنگی، احساسات خود را در بخشی از صورت بیش از بخش‌های دیگر نشان می‌دهند؛ مثلا ژاپنی‌ها برای درک احساسات دیگران به چشم‌های آن‌ها زل می‌زنند اما مردم آمریکا به دهان توجه بیشتری می‌کنند.
برای تحلیل احساسات طرف مقابل‌تان کمی از او فاصله بگیرید تا بتوانید صورتش را ببینید، البته صحبت را به همان حالت معمول ادامه دهید. بهترین فاصله برای بررسی احساس فردی که با او صحبت می‌کنید، پنجاه تا 120 سانتی‌متر است.
به لحن صدای طرف مقابل دقت کنید
بعد از حالت صورت، تغییر لحن صدا روش دیگری برای ابراز احساسات است. معمولا افراد از صدا برای نشان دادن احساس خود استفاده می‌کنند، البته برخی از احساسات را نمی‌توان با صدا انتقال داد. برای مثال، آرامش، خستگی، رضایت و اطمینان از لحن صدای طرف مقابل تشخیص داده می‌شود اما احساساتی مانند ترس، دوستی، شادی و ناراحتی قابل تشخیص نیستند.
بعضی احساسات نیز به طور یکسانی در لحن صدا نشان داده می‌شوند، مثلا صدای بلند و محکم می‌تواند نشانه‌ی عصبانیت و ناراحتی طرف مقابل باشد و هم اعتماد و علاقه‌ی او به موضوعی که درباره‌اش صحبت می‌کند را نشان می‌دهد. در مقابل، لحن صدای پایین و آرام احساساتی مانند آرامش، صمیمیت، دوستی، ناراحتی، خستگی و رضایتمندی را به نمایش می‌کشد. اما اگر لحن صدای آرام همراه با نفس عمیق باشد حالت‌هایی چون ترس، خجالت و اضطراب را نشان می‌دهد.
به رفتارهای طرف مقابل دقت کنید
رفتار و طرز برخورد طرف مقابل را زیر نظر بگیرید؛ آیا فرد در برخورد با شما جوّ دوستانه‌ای به وجود می‌آورد یا بیشتر با محافظه‌کاری رفتار می‌کند؟ حتما می‌توانید متوجه احساس و رفتار طرف مقابل‌تان شوید. معمولا تکیه به قضاوت شخصی و احساسی که از رفتار فرد به شما دست می‌دهد بهترین راه برای درک احساس دیگران است.
به عکس‌العملی که در مقابل رفتار و برخورد طرف مقابل‌تان نشان می‌دهید دقت کنید تا احساس او را درک کنید؛ زیرا در این مواقع احساس آن‌ها در حالت صورت، لحن صدا و رفتار ما منعکس می‌شود.
ابراز احساسات مُسری هستند. احساس و رفتار دیگران طوری روی ما تاثیر می‌گذارد که رفتار و حالت ما نیز همزمان با احساس طرف مقابل تغییر می‌کند. به همین خاطر است که اگر فردی به شما لبخند بزند، ناخودآگاه شما هم به او لبخند می‌زنید.
وضعیت سلامت طرف مقابل را بررسی کنید
احساسات ما روی سلامتی‌مان تاثیر می‌گذارد. اگر یکی از اعضای خانواده یا دوستان‌تان بیمار است یا همیشه احساس خستگی دارد، شاید به این دلیل است که فشار عصبی زیادی در گذشته داشته یا اکنون به افسردگی مبتلا شده است.
علائم افسردگی و بیماری‌های روانی، با بیماری‌های جسمی نمود پیدا می‌کند مانند سردرد مزمن یا میگرن، معده درد، کمردرد، اختلالات تغذیه‌ای، کمبود انرژی در انجام کارهای روزمره، مصرف الکل و داروهای روان‌گردان.
از نشانه‌های روحی و عاطفی در بیماری‌های روانی و افسردگی می‌توان به اختلال حواس، تغییرات ناگهانی در حالت روحی فرد، تمایل به گوشه‌گیری، ناتوانی در برخورد با مسائل روزمره و نشان دادن رفتارهای خشونت‌آمیز در فرد اشاره کرد.
مهارت‌های هوش هیجانی خود را تقویت کنید
با آگاهی بیشتر درباره‌ی احساسات خود می‌توانید بهتر به احساسات طرف مقابل‌تان پی ببرید، پس در این زمینه تحقیق کنید. هوش هیجانی در چهار دسته جای می‌گیرد:
توانایی درک احساسات خود و دیگران
ترکیب احساسات با عقل و منطق؛
درک اهمیت احساسات در زندگی روزمره؛
مدیریت احساسات.
اکنون چند راه حل کاربردی برای بهبود هوش هیجانی داریم:
گوشی موبایل و رایانه خود را برای مدتی کنار بگذارید و با رفتن به بیرون از خانه و وقت‌گذرانی با دیگران مهارت های اجتماعی‌‌تان را بهبود دهید. با این کار با اطرافیان‌تان ارتباط بیشتری برقرار می‌کنید و با علائم غیرزبانی که نشان‌دهنده‌ی احساسات آن‌هاست و در چهره و لحن کلام‌شان مشخص است، آشنا می‌شوید.
از احساسات منفی یا افرادی که به شما احساس بدی می‌دهند فرار نکنید، زیرا به این احساسات هم نیاز دارید. اگر ناراحت یا عصبانی هستید، کمی به خودتان بیایید و ببینید چرا چنین احساسی دارید. اکنون سه راه حل برای شما داریم تا با آن مقابله کنید:
به زبان بدن‌تان گوش کنید. اگر معده‌تان درد می‌کند احتمالا مضطرب هستید، اگر ضربان قلب‌تان افزایش یافته، احتمالا هیجان بالایی دارید.
افکار و احساسات خود را روی کاغذ بیاورید. چند بار در هفته، تمام کارهایی که انجام می‌دهید را بنویسید و از احساسات خود درباره‌ی آن‌ها بگویید. حتی می‌توانید موارد دیگری را به یادداشت‌های روزانه‌تان اضافه کنید، مثلا بنویسید شب قبل چند ساعت خوابیده‌اید یا صبحانه چه خورده‌اید.
از یکی از اعضای خانواده یا دوستی که به او اعتماد دارید بخواهید درباره‌ی احساسات‌تان به شما بگوید. گاهی اوقات دیگران شناخت بهتری از ما دارند و پاسخ‌های جالب و هوشمندانه‌ای در اختیارمان قرار می‌دهند.
راهکار دوم: حالات صورت طرف مقابل‌تان را درک کنید
به حالت صورت طرف مقابل دقت کنید
احساسات درونی ما در چشم‌ها و صورت هویدا می‌شود. اگر بتوانید بین حالت صورت و احساس مربوط به آن، رابطه‌ای پیدا کنید به شناخت بهتری از احساسات دست می‌یابید.
البته باید مراقب باشید، زیرا برخی افراد در صورت خود احساسی که ندارند را نشان می‌دهند؛ مثلا گاهی ناراحت و غم‌زده‌اند اما سعی می‌کنند شاد نشان داده شوند. بازیگران توانایی بیشتری در این مورد دارند. در این مواقع تنها به دنبال درک احساس طرف مقابل از طریق حالت صورت نباشید و سعی کنید نشانه‌های بهتری پیدا کنید. مثلا به زبان بدن و لحن صدای او توجه کنید تا به حقیقت پی ببرید. به چشمان او خیره شوید، قطعا چشمانی سرد با لبخندی گرم و متواضعانه هیچ ارتباطی بهم ندارند.
لبخند واقعی را تشخیص دهید
لبخند واقعی برخلاف لبخند اجباری یا تصنعی، عضلات صورت را بیشتر درگیر می‌کند. گوشه‌ی دهان و گونه‌ها به سمت بالا می‌آید. اگر ماهیچه‌های کنار چشم‌ها کشیده شوند، می‌توانید با اطمینان بگویید لبخند، واقعی است. ایجاد خطوط پنجه کلاغی راهی برای تشخیص خنده واقعی است، این خطوط چین‌هایی است که با خنده به گوشه‌های خارجی چشم امتداد می‌یابد.
ناراحتی را از شادی تصنعی تشخیص دهید
شاید این کار ساده به نظر برسد، اما بیشتر افراد در هنگام ناراحتی سعی می‌کنند با لبخند زدن، احساسات واقعی‌شان را سرکوب کنند و آن را بروز ندهند. اما پنهان کردن احساسات واقعی کمی سخت است. افراد در هنگام ناراحتی و غصه اخم می‌کنند، گوشه‌ی دهان‌شان به سمت پایین متمایل می‌شود. گوشه‌های داخلی ابرو (نزدیک بینی) نیز پایین می‌آید. پلک‌های افتاده نیز نشانه‌ی دیگری از فرد غمگین و ناراحت است.
خشم و تنفر را از هم تشخیص دهید
خشم و نفرت از هم متمایز نیستند و علائم مشابهی روی صورت فرد به جای می‌گذارد که معمولا تشخیص را برایمان سخت می‌کند. معمولا وقتی نسبت به کسی احساس نفرت پیدا می‌کنیم و عصبانی می‌شویم، بینی‌مان را جمع می‌کنیم.
وقتی عصبانی هستیم ابروها را به سمت پایین می‌کشیم، لب‌ها را روی هم فشار می‌دهیم به طوری که باریک می‌شوند و دو لبه‌ی آن بهم می‌رسند و حتی چشم‌ها از حدقه بیرون می‌زنند.
در هنگام بروز احساس تنفر و بیزاری نسبت به یک فرد یا مساله، لب بالایی به سمت بالا کشیده شده و لب پایین شل می‌شود در حالی‌که چنین تغییراتی در هنگام خشم دیده نمی‌شود. در این حالت ابروها را پایین می‌اندازیم اما در هنگام خشم با چنین ظاهری مواجه نمی‌شویم.
ترس و غافلگیری را از هم تشخیص دهید
ترس، احساسی منفی و غافلگیری، احساسی مثبت است، اما هر دو احساس باعث فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود و این سیستم برای چنین وضعیتی پاسخ «جنگ یا گریز» را می‌دهد. وقتی اتفاقی ناگهانی رخ می‌دهد، بخشی از مغز ما که کنترل حرکات غیرارادی را در دست دارد، بدون توجه به خوب یا بد بودن آن، تحریک می‌شود. بدین ترتیب در پاسخ، ابروها و پلک را بالا می‌بریم و چشمان‌مان حالتی باز به خود می‌گیرد.
در هنگام ترس هم ابروها به گوشه‌ی داخلی چشم (به سمت بینی) کشیده می‌شوند، مردمک چشم گشاد می‌شود تا نور بیشتری داخل چشم شود و دهان باز می‌شود. عضلات صورت نیز منقبض می‌شوند. البته این انقباض بیشتر در ناحیه دهان و گونه به چشم می‌خورد.
در هنگام غافلگیری ابروها را به طور کمانی بالا می‌بریم و چانه را به پایین رها می‌کنیم، دهان باز می‌ماند اما عضلات اطراف آن شل هستند.
راهکار سوم: درک احساسات با روش‌های دیگر
به دنبال علائم غیرزبانی باشید
هر کسی می‌تواند احساسات خود را به جز حالت صورت و لحن صدا به شکل‌های دیگری هم نشان دهد. شاید شناسایی علائم غیرزبانی سخت باشد اما با یادگیری روش‌هایی برای شناسایی آن‌ها می‌توانید به راحتی تشخیص‌شان دهید. حرکات بدن، وضعیت قرارگرفتن اندام‌ها و نحوه ارتباط چشمی از جمله علائمی است که باید به آن‌ها توجه کنید. ابتدا ببینید طرف مقابل‌تان اهل جنب و جوش و مدام در حرکت است یا عصبی و بی‌حوصله است. ببینید صاف ایستاده، هنگام حرف زدن به چشمان‌تان نگاه می‌کند یا با شانه‌های افتاده تنها با دستانش بازی می‌کند و دست‌به‌سینه مقابل شما قرار می‌گیرد.
اگر طرف مقابل با شانه‌های افتاده و دست‌به‌سینه مقابل‌تان ایستاده یا آن‌قدر آرام صحبت می‌کند که صدایش را به سختی می‌شنوید، نشان از آن دارد که با شما احساس راحتی نمی‌کند و استرس زیادی دارد. اگر به چشمان‌تان نگاه نمی‌کند و از ارتباط چشمی اجتناب می‌کند بدانید ناراحت است یا احساس گناه دارد.
باید این نکته را در نظر بگیرید که فرهنگ، موقعیت اجتماعی و خصوصیات هر فرد بر نحوه‌ی بروز احساسات از طریق زبان بدن تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل نشانه‌هایی که به خاطر احساسات در صورت نمایان می‌شود بیشتر قابل اعتماد است. برای مثال، مردم ایتالیا عادت دارند هنگام صحبت دست‌هایشان را تکان دهند، اما ژاپنی‌ها این کار را عملی بی‌ادبانه تلقی می‌کنند. در ایالات متحده و کشورهای اروپایی نیز زل زدن به چشمان طرف مقابل هنگام صحبت، نشانه‌ی احترام و توجه است، اما این کار در کشورهای آسیایی و آفریقایی عملی بی ادبانه و گستاخانه به حساب می‌آید.
روی حرکات و حالت بدن طرف مقابل دقت کنید
بری درک احساسات طرف مقابل روی حرکات بدن و صورت او تمرکز کنید. حالت بدن نه تنها احساسات را انعکاس می‌دهد، بلکه شدت آن‌ها را نشان می‌دهد. احساسات مثبت و منفی درجات مختص خود را دارند. احساسات مثبت از علاقه به چیزی شروع می‌شود و در بالاترین حد به احساس وجد و شادی می‌رسد. احساسات منفی هم در کمترین درجه یعنی ناراحتی شروع شده و بالاترین درجه آن خشم همراه با خشونت است.
بررسی حرکات بدن به چند بخش تقسیم می‌شود:
شانه و تنه: خم کردن شانه‌ها به سمت جلو نشان‌دهنده خشم شدید و عقب دادن آن‌ها نشانه‌ی ترس است. اگر طرف مقابل‌تان صاف می‌ایستد، شانه‌ها را عقب می‌دهد و سرش را بالا نگه می‌دارد می‌توانید مطمئن شوید که اعتماد به نفس بالایی دارد. اما اگر شانه‌ها را خم کرده و قوز کند، نیاز به توجه به همدردی دارد، خسته است یا شاید از موضوعی احساس نگرانی می‌کند.
بازو و دست: اگر فردی از مساله‌ای ناراحت است، بازوهایش را در راستای بدن قرار می‌دهد و دست‌ها را در جیب هایش می‌برد. اگر از کسی یا چیزی آزرده باشد، یک دست را کنارش یا روی پایش می‌گذارد و با دست دیگرش هنگام صحبت به سمتی اشاره می‌کند یا کف دستش را تکان می‌دهد. اگر نسبت به موضوع بحث بی تفاوت باشد یا اهمیتی به آن ندهد دستانش را پشت کمر می‌گذارد.
پا: اگر فردی در حالت نشسته مدام پاهایش را تکان دهد یا کف پا را به زمین بکوبد به سادگی متوجه می‌شوید که دچار اضطراب شده، عجله دارد یا از کسی یا چیزی ناراحت است. البته برخی‌ها عادت دارند بدون هیچ دلیلی پاهایشان را تکان دهند.
به دنبال علامت «جنگ یا گریز» باشید
وقتی اتفاقی ناگهانی و غیرمنتظره رخ می‌دهد، بخشی از مغز که مربوط به حرکات غیرارادی است، تحریک می‌شود. این اتفاق باعث بروز واکنش‌های فیزیکی در بدن مانند گشاد شدن مردمک چشم، تنفس سریع، افزایش تعریق و ضربان قلب می‌شود. در این حالت کف دست‌ها و زیر بغل از عرق خیس شده، صورت قرمز و دست‌ها می‌لرزد که نشان از آن دارد طرف مقابل نگران و مضطرب است.
مردها ناراحتی و اضطراب خود را با علائمی چون خشونت، خشم و درماندگی بروز می‌دهند. در حالی‌که زنان پرحرفی می‌کنند و به دنبال جلب حمایت اطرافیان‌شان هستند. برخی از مردان و زنان با توجه به شخصیتی که دارند هنگام تجربه‌ی احساسات آزاردهنده کم‌حرف می‌شوند و در لاک خود فرو می‌روند.
از طرف مقابل‌تان بپرسید چه احساسی دارد؟
در اغلب اوقات بهترین روش درک احساسات طرف مقابل این است که مستقیما از او در این باره بپرسیم. اگر حال خوبی نداشته باشد اما به شما بگوید حالش خوب است، مطمئنا ارزش خود را پایین نیاورده‌اید. وقتی به سوال شما پاسخ می‌دهد با توجه به لحن صدا، حالت صورت و حرکات بدنش، به حال او پی ببرید. حتی می‌توانید از نشانه‌های لفظی که در گفتار او نمایان است نیز از احساساتش مطلع شوید. مثلا ببینید طرف مقابل‌تان خسته است، شمرده صحبت می‌کند یا میلی به حرف زدن ندارد. اگر از مساله‌ای ناراحت یا هیجان زده باشد، تندتر حرف می‌زند و تن صدای بالایی هم دارد.
سعی کنید به جای این‌که در جمع با او حرف بزنید، در تنهایی این کار را انجام دهید. گاهی اوقات وقتی طرف مقابل‌تان با دوست یا یکی از اعضای خانواده اش تنهاست با صداقت بیشتری درباره‌ی احساساتش حرف می‌زند.
در پایان
اگر می‌دانید فردی که مقابل شماست خوشحال، ناراحت یا هیجان‌زده است، سعی کنید به نحوه‌ی بیان احساساتش توجه کنید و این حالات را در افراد دیگر نیز جستجو کنید. پیش از این‌که با روش‌های گفته شده، اقدام به خواندن احساسات دیگران کنید، این سنجش را از خانواده خود آغاز کنید. حتی بهتر است این کار را در زمان صرف ناهار یا شام انجام دهید.
خواندن احساسات دیگران را با سوالات مختلف از طرف مقابل شروع کنید. مثلا بگویید «حالت چطوره، خوبی؟» یا «دیروز چه کارهایی انجام دادی؟» سپس وارد سوالات شخصی‌تر شوید، بگویید «از دوستت چه خبر؟» و سوالات مشابه. سپس واکنش آن‌ها را زیر نظر بگیرید، اما اگر متوجه شدید از سوالات شما ناراحت شدند ادامه ندهید. برخی افراد دوست ندارند دیگران درباره‌ی احساس‌شان چیزی بپرسند، پس خیلی وارد زندگی خصوصی آن‌ها نشوید.
نکات مهم
برخی افراد عمدا روی احساسات و عواطف خود سرپوش می‌گذارند. ممکن است در گذشته از افکار یا احساسات آن‌ها سوء استفاده شده یا در زندگی خود مشکلات زیادی داشته‌اند و نمی‌خواهند احساس خود را بروز دهند. پس به خواسته‌ی آن‌ها احترام بگذارید.
باید بدانید مردم احساسات‌شان را به روش‌های مختلفی بروز می‌دهند پس هیچ‌وقت درباره‌ی احساس واقعی آن‌ها سریع نتیجه‌گیری نکنید. اگر می‌خواهید به احساس فردی غریبه پی ببرید که هیچ آشنایی با او ندارید، هرگز به چشمانش زل نزنید تا نسبت به شما نظر بدی پیدا نکند. هیچ وقت دیگران را با این کار آزار ندهید. اگر دوست ندارند احساس خود را نشان دهند و به بقیه بگویند پس به نظر و حریم‌شان احترام بگذارید.
منبع: یوکن
نظرات